De opkomende opiaatcrisis in Nederland: Hoe zijn we hier gekomen?

opiaatverslaving

1 sep 20246 minuten om te lezen

Inleiding

Toen Richard Sackler in 1995, onder de naam van Purdue Pharma, besloot om het medicijn OxyContin te introduceren – ondanks dat hij zich bewust was van de mogelijk desastreuze gevolgen – bracht hij een kettingreactie op gang. Deze zware pijnstiller, bedoeld om pijnpatiënten te helpen en - zoals Sackler zei, ‘to give people their lives back' - werd al snel één van de meest winstgevende (en beruchte) medicijnen in de farmaceutische geschiedenis.

Door hun overtuigende marketingcampagnes begonnen artsen over de hele wereld het medicijn enthousiast voor te schrijven. Wat begon als veelbelovende oplossing voor pijn (en om doelbewust de portemonnee te spekken van de Sacklers) is uitgemond tot een rampzalige crisis.

‘The opioid crisis’ heeft talloze gezinnen verwoest en bijna 700.000 dodelijke slachtoffers tot gevolg. Ondanks de toenemende kennis, de vele gerechtelijke stappen tegen de Sacklers en farmaceutische bedrijven zoals Purdue Pharma, en toenemende media-aandacht middels literatuur, documentaires en bekroonde Netflix-series, worden opioïden nog routinematig voorgeschreven. Met als gevolg dat een aanzienlijk deel van de patiënten afhankelijk- en verslaafd raakt.

Deze hardnekkige verslaving kan in veel gevallen zelfs leiden tot een overstap naar andere opiaten, zoals de verwoestende harddrug Heroïne. Hoe dit zit, kom ik later op terug.

Laat ik me eerste even voorstellen...

Mijn naam is Valerie de Ruiter. Ik ben therapeut, ervaringsdeskundige, en zelf iemand die verslaafd is geraakt aan opiaten. Sinds januari 2017 ben ik in herstel. Sindsdien zet ik me in om meer bewustzijn te creëren over opiaatverslaving. Ik ben geregeld in de media verschenen als expert, en ben in 2023 een onderzoek gestart. Want ik vroeg me af: Hoe kan het dat opioïde pijnstillers nog zo frequent worden voorgeschreven, ondanks de ervaringen en alarmerende sterftecijfers? Wat maakt dat het terugvalpercentage onder opiaatverslaafden zoveel hoger is dan bij algemeen middelengebruik? En waarom ontbreekt het in Nederland nog aan specifieke kennis en expertise met betrekking tot opiaatverslaving, en is er nog geen effectieve behandelmethode gevonden?

Om ergens te beginnen ben ik onderzoek gaan doen naar de vraag "Op welke manier kan integratieve therapie bijdragen aan het verbeteren van de effectiviteit van terugvalpreventie bij opiaatverslaving, door aan te sluiten bij de behoeften van opiaatverslaafden?" Een hele mond vol :) Ondanks dat hier waardevolle inzichten uit zijn gekomen, heeft het ook nog veel meer vragen opgeroepen. Dus ik denk zo dat ik de komende jaren nog wel even door blijf onderzoeken :)

Anyway, hierom ben ik gestart met deze blog. Super tof dat je nu het eerste artikel leest! Via deze weg hoop ik een belangrijke bijdrage te leveren aan zowel professionals in de verslavingszorg, als aan mensen zoals jij en ik die mogelijk lijden aan (de gevolgen van) opiaatverslaving. Laten we daarom beginnen bij het begin:

De opkomende opiaatcrisis in Nederland.

Als je denkt dat deze ' gekkigheid' zich alleen afspeelt in de VS... think again! Ik weet nog hoe verbijsterd ik destijds naar mijn laptop staarde. Ik stuitte 'per toeval' op een documentaire over Oxycodon en The Opioid Crisis in Amerika. En zag hoe 'gewone mensen' veranderden in trillende 'zombies', smekend- en bereid om over lijken te gaan voor dat ene pilletje. Na 4 jaar opiaatgebruik was ik inmiddels net zo, maar dat zag ik nog niet in. 'Dit is zo absurd!'. 'Als het echt zo erg is, waarom zou dit medicijn dan nog worden voorgeschreven?' Ik dacht: In Amerika is alles altijd groter, uitbundiger—dus ook hun pillen moeten wel veel sterker zijn dan die hier in Nederland. Maar toen drong de realiteit tot me door: de crisis is dichterbij dan je denkt."

Jaarlijks krijgen meer dan 1,1 miljoen Nederlanders sterk werkende opioïde pijnstillers voorgeschreven, waaronder fentanyl, tramadol en oxycodon [1].

Op 13 januari 2024 sprak ik hierover in een RTL Nieuws uitzending. Wat veel mensen niet beseffen, is dat deze medicijnen - hoewel voorgeschreven door artsen - chemisch vergelijkbaar zijn met heroïne. Hierom wordt Oxycodon ook wel 'Synthetic Heroin' genoemd. Hoewel heroïne direct geassocieerd wordt met verslaving en gevaar, is er veel minder bewustzijn over de risico's van medische opioïden.

Al gaat het in de praktijk vaak anders... deze pijnstillers zijn voor kortdurend gebruik bedoeld. Denk aan 6 weken tot max. 3 maanden. Artsen gingen er een lange tijd vanuit dat het risico op verslaving pas toeneemt na 6 weken, maar recente onderzoeken tonen aan dat afhankelijkheid aan opioïde pijnstillers al na drie dagen (!!) gebruik kan optreden.

Dit is schrikbarend, vooral gezien het feit dat slechts een zeer klein percentage van de opiaatverslaafden erin slaagt om succesvol af te kicken en langdurig abstinent te blijven. Om precies te zijn, slechts 1.1%-2.2% van de opiaatverslaafden bereikt de mijlpaal van 5 jaar herstel. De huidige aanpak schiet dus duidelijk tekort [2].

Het ontstaan van 'The Opioid Crisis' in de VS.

Opiaatverslaving is een groeiend probleem, niet alleen in Nederland, maar wereldwijd. Naar schatting misbruiken wereldwijd 26 tot 36 miljoen mensen opioïden [3]. In de Verenigde Staten, zien we al decennia lang de verwoestende gevolgen van deze middelen.

De eerste golf van de crisis begon eind jaren '90, toen OxyContin steeds vaker werd voorgeschreven. Dit leidde tot een sterke stijging in het aantal opioïde-gerelateerde sterfgevallen [4].

Toen de voorschriften voor medische opioïden strenger werden, ontstond een tweede golf van opiaatverslaving. Verslaafden stapten massaal over op heroïne, wat leidde tot een dramatische toename van dodelijke overdoses [5]. De derde golf ontstond in 2013 met een piek in het aantal sterfgevallen door synthetische opioïden, zoals oxycodon en fentanyl. [6] En dit is nog maar het begin van een crisis die zich nu wereldwijd, ook in Nederland, begint te ontvouwen.

Waarom Nederland in de gevarenzone zit:

Sinds 2018 wordt er in Nederland, door de forse toename van sterk werkende medicinale opioïden zoals oxycodon en fentanyl, nu ook gesproken van een ‘opiaatcrisis’. Het aantal mensen dat deze middelen voorgeschreven krijgt, is in de afgelopen jaren enorm gestegen. Alleen al tussen 2003 en 2018 was er een stijging van 408% (van 137.000 naar 697.000) en inmiddels zitten we dus over de 1.1 miljoen (jaarlijks!). Met een stijging van 408% tussen 2003 en 2018 (van 137.000 naar 697.000, volgens de laatste cijfers uit 2021). En verslavingszorg professionals geven aan dat een stoornis in het gebruik van opioïden sinds afgelopen jaar (2022) bovenaan de lijst staat van aanmeldingen voor een klinische opname.

Dit is alarmerend, vooral omdat er in Nederland nog relatief weinig specifieke kennis en expertise is op het gebied van opiaatverslaving. Behalve MAT (Medication Assisted Treatment, zoals met Methadon of Suboxone) zijn er nauwelijks effectieve behandelingen, en de kans dat iemand met een opiaatverslaving terugvalt, is vele malen hoger dan bij andere vormen van middelengebruik.

Tot slot...

Voor de lotgenoot die worstelt met opiaatverslaving: weet dat je niet alleen bent! Wat je doormaakt - of hebt doorgemaakt - is iets waar velen mee worstelen. Vaak in stilte. De medicijnen waar je ooit op vertrouwde om je pijn te verlichten, hebben mogelijk een ongewenste greep op je leven gekregen. Herkenning van dit probleem is de eerste stap naar herstel. Daarom schrijf ik deze blog. Want ik wil je laten weten: er is hoop, en er is een route naar herstel, ook al lijkt de situatie nu misschien uitzichtloos.

Heb je vragen of behoefte om jouw verhaal te delen? Stuur me een berichtje, bij voorkeur via instagram: www.instagram.com/valerie.de.ruiter

Aan de zorgprofessional: de opiaatcrisis kunnen we niet langer negeren. Als behandelaar speel je een cruciale rol in het herkennen van verslaving en het bieden van de juiste ondersteuning. We hebben meer kennis en samenwerking nodig om deze crisis aan te pakken.

Om je te helpen bij deze uitdaging, bied ik een training aan getiteld 'Omgaan met verslavingsproblematiek in de praktijk', waarin ik praktische handvatten en inzichten deel om effectief om te gaan met verslaving en/of (overmatig) middelengebruik. Daarnaast ben ik beschikbaar voor lezingen over (opiaat)verslaving en als sparringspartner om jouw casuïstiek te bespreken.

Heb je interesse of wil je meer weten? Stuur me gerust een bericht! Bij voorkeur via LinkedIn (klik hier) of via de 'chat' button op mijn website. Bedankt voor het lezen!